Zeybek nedir?

Ege bölgesinde bilhassa Aydın, Muğla, Denizli, Manisa, İzmir yörelerinde köy ve çiftliklerde yaşıyan Türklere verilmiş bir isimdir. Din ve karakter yönünden tipik Anadolu köylüsünü temsil ederler.

Kendilerine has giyimleri vardır. Bu giyimde hakim renkler açık ve koyu mavi, siyah, sarı ve kırmızıdır. Atılganlıkları, cesaretleri, haksızlığa karşı düşmanlıkları ile tanınırlar. Başkanlarına efe denir. Yardımcıları da kızan diye anılır. Osmanlı devrinde savaşlara hafif süvari olarak katılmış ve çok yararlı olmuşlardır. Kelimenin nereden geldiği ise kesin olarak bilinmemektedir.

Osmanlı İmparatorluğu’nun son zamanlarında şöhretlerine zarar getirecek davranışlarda bulunmuşlar, eşkiyalık yaparak iç güvenliği bozmuşlar, Kurtuluş Savaşı’nda ise büyük yararlıklar göstermişler, Cumhuriyet’ten sonra da kendi kendilerini tasfiye etmişlerdir. Anadolu halk oyunlarının en güzel örneklerinden biri de, zeybek oyunlarıdır.

Din, karakter, örf ve adetlere bağlılık yönünden tamamen Türk köylüsünün aslıdırlar. Mert ve cesur, mazlumun dostu kimselerdir. Bunlar tek tek olduğu gibi gruplar halinde de yaşarlar. Aralarından her hususta liderlik yapabilecek olanı başkan seçerler. Buna efe denir. Efenin yanında çalışanlara da kızan denir. Kızanlar efeye itaat ve bağlılıkta çok samimi olup, aksi harekette bulunanların o toplulukta bulunamayacağı anlayışındadırlar.

zeybek

Zeybek kıyafeti; diz altına kadar şalvar, kuşak, üstte işlemeli cepken, başta fes üzerine sarılmış telli çevre veya börk, silahlık, ayakta desenli yün çorap, yemeni veya çizme şeklindeydi. Koyu renklerin yanında sarının da kullanıldığı bu giyim kuşam Türk yiğidinin ince zevkinin bir ifadesini gösteriyordu. Osmanlıların son zamanlarında bozulan asayişten istifade ederek dağlara çıkan zeybekler efelik karakterini tamamen zedelediler.

Devletin zaptiye kuvvetleri ile çarpışacak kadar ileri gidenler, yakalandıkça cezaya çarptırıldılar. istiklal Harbinde düşmana karşı yaptıkları savaşlarla eskiden kaybolan itibarlarını kazandıkları gibi kendilerini de affettirdiler. Yunanlılara aman vermeyen çete muharebelerine savaş sonuna kadar devam eden efeler ve zeybekler cumhuriyetten sonra tamamen ortadan kalktılar.

Zeybekler, tarihi bir hatıra olarak milli bayramlarda görülmekte, oynadıkları zeybek oyunları ile eski günleri hatırlatmaktadırlar. Oynanan meşhur zeybek oyunları: Çakıcı zeybeği, dağlı zeybeği, yörük Ali zeybeği, ikili-dörtlü zeybek, alıdaverin zeybeği, soğukkuyu zeybeği, harmandalı zeybeği, ortaklar zeybeği, bulanık zeybeği, seğmen sekmesi zeybeği, alaylar zeybeği.